Ruby Programing Language!

Introduction

Ruby là ngôn ngữ lập trình bậc cao và mã nguồn mở, đơn giản và thân thiện với Developver. Ruby bao gồm nhiều tính năng chính như OOB, Dynamic Typing, Readable Syntax, và Standard Library collection.

---

Không giống như các ngôn ngữ khác, Ruby sử dụng puts để in ra console

puts "Hello, World!"

---

BEGIN - END stataments

END {
    puts "Ass"
}

puts "Body"

BEGIN {
    puts "Head"
}

Syntax của Ruby rất dễ đọc

• BEGIN: Khai báo khối mã chạy ngay lập tức khi chương trình bắt đầu
• END: Khai báo khối mã chạy ngay lập tức khi chương trình kết thúc

Head
Body
Ass

---

Comments

# This is a comment.

name = "Madisetti" # This is again comment

=begin
This is a comment.
This is a comment, too.
This is a comment, too.
I said that already.
=end

• Ruby sử dụng # để comment 1 dòng phía sau nó, sử dụng =begin ... =end để comment 1 khối nằm trong nó
• Python cũng sử dụng # để comment 1 dòng phía sau nó, nhưng không có cú pháp để comment nhiều dòng
• Java sử dụng // để comment 1 dòng phía sau nó, sử dụng /* ... */ để comment 1 khối nằm trong nó

---

Class and Object

class User
    @@num_users = 0
    def initialize(name, weight)
        @user_name = name
        @user_weight = weight
        @@num_users += 1
    end 
end

Không giống với các ngôn ngữ khác

• Class trong Ruby bắt đầu bằng start và kết thúc bằng end
• Function trong Ruby bắt đầu bằng start và kết thúc bằng end, không có : hay {} để giới hạn phạm vi hàm, không cần ()
• Giông Python, nó không cần dấu ; để ngăn cách lệnh

u1 = User.new("tokuda", 50)
u2 = User.new("Chà Bông", 50)
u3 = User.new("Trà Bông", 500)

• Ruby tạo đối tượng mới bằng phương thức new(), không cần sử dụng từ khóa new như Java
• Tương tự các ngôn ngữ khác, Ruby gọi phương thức thông qua .

---

Variables

Giống Python, Ruby khai báo biến không cần xác định kiểu dữ liệu

Global Variables

$global_variable = 10

puts $global_variable
class Rybu 
    def print_glb
        puts "Global variable #$global_variable"
    end
end

Dùng $ để khai báo global variables Dùng # để gọi biến trong chuỗi

Instance Variables

class User
    def initialize(name, weight)
        @user_name = name
        @user_weight = weight
    end 

    def display_details
        puts "Name: #@user_name, Weight: #@user_weight"
    end
end

user1 = User.new("Chà Bông", 50)
user2 = User.new("Trà Bông", 500)
user1.display_details
user2.display_details

Name: Chà Bông, Weight: 50
Name: Trà Bông, Weight: 500

Khác với Python sử dụng self để tham chiếu đến đối tượng hiện tại, Ruby gọi thẳng bằng @instance_variable_name

Class Variables

Gần giống với Instace Variable, nhưng sử dụng 2 ký tự @@

class User
    @@num_users = 0
    def initialize(name, weight)
        @user_name = name
        @user_weight = weight
        @@num_users += 1
    end 

    def get_number_users
        puts "Number of users: #@@num_users"
    end
end

Constants

Ruby đặt tên hằng bằng tên viết hoa, không giống như các ngôn ngữ khác phải sử dụng từ khóa const hay final

class Math
    PI = 3.14
    def show
        puts "PI: #{PI}"
    end
end

Pseudo-Variables

• self: Đại diện cho đối tượng nhận (receiver) hiện tại - chính là đối tượng mà phương thức đang được gọi trên đó.
• true: Biểu diễn giá trị boolean đúng.
• false: Biểu diễn giá trị boolean sai.
• nil: Biểu diễn giá trị không xác định, giống null hay undefind trong ngôn ngữ khác
• __FILE__: Trả về tên tệp hiện tại dưới dạng chuỗi.
• __LINE__: Trả về số dòng hiện tại trong tệp nguồn.

Basic Literals

Loại Literal	Ruby	Python	Ghi chú
Integer	123, 0xFF, 0b1010	123, 0xFF, 0b1010	Giống hệt nhau: hỗ trợ thập phân, nhị phân, thập lục phân
Float	3.14, 2.0e-3	3.14, 2.0e-3	Giống nhau: có hỗ trợ số mũ
String	"abc", 'abc', %q{}	"abc", 'abc', '''abc'''	Ruby có %q, Python có """ / '''
Symbol	:name, :id	None trong Python không có symbol trực tiếp	Python dùng Enum, hoặc strings nếu cần tên bất biến
Array	[1, 2, "a"], %w[a b]	[1, 2, "a"]	Giống nhau, %w[] trong Ruby tương đương list of strings
Hash / Dictionary	{name: "Ruby"} hoặc {"a" => 1}	{"name": "Ruby"}, {"a": 1}	Rất giống nhau
Boolean	true, false	True, False	Giống nhau, chỉ khác viết hoa
Nil / None	nil	None	Tương đương nhau
Range	1..5, 1...5	range(1, 6)	Python cần range(), Ruby có literal trực tiếp
Regex	/abc/, %r{abc}	r"abc"	Python dùng prefix r"", Ruby dùng dấu / hoặc %r{}

Arrays

ary = [  "fred", 10, 3.14, "This is a string", "last element" ]
ary.each do |i|
   puts i
end

• Gọi các phương thức để duyệt mảng như: each, map, select, reject, find, reduce,…

• Biến tham số được đặt trong | |

• pack dùng để chuyển Array thành String

a = [ "a", "b", "c" ]
n = [ 65, 66, 67 ]
puts a.pack("A3A3A3")   #=> "a  b  c  "
puts a.pack("a3a3a3")   #=> "a\000\000b\000\000c\000\000"
puts n.pack("ccc")      #=> "ABC"

Hashes

person = { name: "Trà bông", age: 25 }
person.each do |key, value|
  puts "#{key}: #{value}"
end

• Tương tự như Dictionary trong Python

Ranges

(10..15).each do |n| 
   print n, ' ' 
end

• Tương tự Python nhưng range sẽ bao gồm cả phần tử cuối cùng

for i in range(1, 20):
    print(i, end=' ')

• Để giống với Python, thay đổi Range Operators thành ...

---

Opearators

Comparison Operators

• <=>: Toán tử spaceship, không có trong Python

5 <=> 10      # => -1
10 <=> 10     # => 0
20 <=> 10     # => 1

• ===: Dùng để so sánh kiểu dữ liệu

case "abc"
when String
  puts "This is a String"
end

• eql? vs ==

5 == 5.0       # => true
5.eql?(5.0)    # => false (khác kiểu: Integer vs Float)

• equal?: So sánh đối tượng

a = "hello"
b = "hello"
a.equal?(b)     # => false (khác object)

c = a
a.equal?(c)     # => true (cùng object)

Giống với is trong Python

Parallel Assignment

Thay vì viết như này

a = 10
b = 20
c = 30

Ta có thể viết như này

a, b, c = 10, 20, 30

=begin
tmp = a
a = b
b = tmp
=end

a, b = b, a

• Cú pháp của Python cũng tương tự

Ternary Operator

age = 20
puts age >= 18 ? "Adult" : "Child"
# => "Adult"

age = 20
print("Adult" if age >= 18 else "Child")
# => "Adult"

• Cũng tương tự nhau, khác mỗi cú pháp :))))

defined? Operators

defined? expression

• Trả về một string mô tả loại nếu biểu thức tồn tại.
• Trả về nil nếu không được định nghĩa.

Double Colon “::” Operators

Dùng để truy cập:

• Constants trong module/class
• class/module bên trong module

if … else Statement

• Cú pháp tương tự Python nhưng có từ khóa end ở cuối

x = 1
if x > 2
   puts "x is greater than 2"
elsif x <= 2 and x!=0
   puts "x is 1"
else
   puts "I can't guess the number"
end

• if modifier

$a = 1

puts "a" if $a == 1

• Trong Python cần có điều kiện else phía sau
• Ngoài ra còn sử dụng unless thực thi code nếu điều kiện false

x = 1 
unless x>=2
   puts "x is less than 2"
 else
   puts "x is greater than 2"
end

• unless modifier

$var = false
print "3 -- Value is set\n" unless $var

• unless ở đây tương tự như if not trong Python
• Trong Ruby, case...when là một cấu trúc điều kiện tương tự như switch...case trong các ngôn ngữ khác

day = "Monday"

case day
when "Monday"
  puts "Start of the week"
when "Friday"
  puts "End of the work week"
else
  puts "Midweek"
end

Loops

while Statement

$i = 0
$len =  5

while $i < $len do
  puts $i
  $i += 1
end

• Từ khóa do không bắt buộc, có thể bỏ

• Cấu trúc tương tự Python khi bỏ do

• while modifier tương tự như do...while ở các ngôn ngữ khác, code được thực thi 1 lần trước khi kiểm tra điều kiện

$i = 0
$len =  5

begin
    puts $i
    $i += 1
end while $i < $len

until Statement

Trái với while Statement, nó thực thi code cho đến khi điều kiện đúng, nhưng có điểm chung là có thể bỏ do

$i = 0
$len =  5

until $i > $len do
  puts $i
  $i += 1
end

• until modifier giống với while modifier, nó thực thi code ít nhất 1 lần

for Statement

for i in 0...5
   if i > 2 then
      break
   end
   puts "Value of local variable is #{i}"
end

Tương tự như Python

for i in range(0, 5):
    print(i)

next Statement

Tương tự với từ khóa continue trong loop của các ngôn ngữ khác

for i in 0..5
   if i < 2 then
      next
   end
   puts "Value of local variable is #{i}"
end

redo Statement

Lặp lại lần hiện tại của vòng lặp mà không kiểm tra lại điều kiện và không tăng biến đếm.

restart = false

for x in 2..20
    if x == 15
        if restart == false

            puts "Re-doing when x = " + x.to_s
            restart = true

            redo
        end
    end
    puts x
end

• Đây là từ khóa khá lạ re do tức làm lại với giá trị x vừa dùng
• Trong Python không có từ khóa này

retry Statement

attempts = 0
begin
  attempts += 1
  puts "Try #{attempts}"
  raise "Error!" if attempts < 3
rescue
  retry if attempts < 3
end

• retry quay lại begin để thử code nếu chưa đủ số lần

Methods

Cú pháp tương tự Python, gọn hơn Java, bỏ một số ký tự như :, {}, kết thúc hàm bằng từ khóa end

def test(name = "Chà Bông", weight = 50)
  puts "Name: #{name}"
  puts "Weight: #{weight}"
end

test
test "Trà Bông", 500

# Name: Chà Bông
# Weight: 50
# Name: Trà Bông
# Weight: 500

• Khi gọi hàm không cần ()

return Statement

def test
  a = 1
  b = 2
end

puts test

# 2

• Mặc định nếu không có từ khóa return nó sẽ trả về giá trị cuối cùng

def test
  a = 1
  b = 2
  c = "test"

  return a, b, c
end

puts test

# 1
# 2
# test

• Có thể return nhiều giá trị với nhiều kiểu dữ liệu khác nhau

Variable Number of Parameters

Có thể truyền nhiều biến với số lương không xác định trước bằng từ khóa *

def test(*args)
  puts "Length of args: #{args.length}"
  for arg in args
    puts arg
  end
end

test(1, 2, "c")

# Length of args: 3
# 1
# 2
# c

Class Methods vs Instance Methods

class Accounts
    # Instance method
    def reading_charge
        puts "Reading charge"
    end
    # Class method
    def Accounts.return_date
        puts "Return date"
    end
end

a = Accounts.new
a.reading_charge

Accounts.return_date

• Class methods được khai báo bằng từ khóa def + ClassName.method_name
• Gọi trực tiếp bằng tên class

class test:
    @class_method
    def class_method_name_func(args):
        pass

class Test:
    public static <type> class_method_name(args) {
    }

alias Statement

Đặt bí danh cho hàm, chỉ tham chiếu đến hàm đó, không làm mất

class Accounts
   def reading_charge
      puts "Reading charge"
   end
   def Accounts.return_date
      puts "Return date"
   end

   alias abc reading_charge
end

a = Accounts.new
a.reading_charge
a.abc

Accounts.return_date

undef Statement

Dùng để vô hiệu hóa của class/module

class Accounts
   def reading_charge
      puts "Reading charge"
   end
   def Accounts.return_date
      puts "Return date"
   end

   undef reading_charge
end

a = Accounts.new
a.reading_charge

Accounts.return_date

# main.rb:13:in `<main>': undefined method `reading_charge' for an instance of Accounts (NoMethodError)

# a.reading_charge

Blocks

Blocks là 1 đoạn code được truyền vào phương thức để thực thi

test { puts "Hello, World!" }

• Để gọi nó trong phương thức cần sử dụng từ kháo yield và tên của block phải trùng với tên phương thức
• Chuyển block thành Proc Object dùng để lưu trữ truyền đi nhiều lần

Modules and Mixins

Modules

Modules là cách nhóm các methods, classes, contants lại với nhau

# trig.rb
module Trig
   PI = 3.141592654
   def Trig.sin(x)
   end
   def Trig.cos(x)
   end
end

Import modules

# main.rb
require "trig.rb"
# require_relative "trig.rb"

put Trig::PI
# 3.141592654

• Modules được import thông qua từ khóa require hoặc require_relative đối với vị trí tương đối
• class, constants được gọi thông qua từ khóa ::

Mixins

Mixins là cách trộn các phương thức và hằng số của modules vào class để tái sử dụng code

module Cah
    def print_one
        puts 1
    end
end

module Mah
    PI = 3.1415926535897932384626433832795
    def Mah.helloworld
        puts "print"
    end

    class MahClass
        def print_pi
            puts PI
        end
        include Cah
    end
end

require_relative "module.rb"

puts Mah::PI

puts Mah::MahClass.new.print_pi

Mah.helloworld

Mah::MahClass.new.print_one

• Sử dụng từ khóa include để gọi module vào class

Strings

Có 2 cách để tạo string trong Ruby

a = "abc"
b = String.new("abc")

# same object
puts a.equal?b

# same value
puts a === b

# false
# true

• unpack dùng để chuyển đối String sang Array

"abc \0\0abc \0\0".unpack('A6Z6')   #=> ["abc", "abc "]

• A: xóa các ký tự space và null
• Z: Kéo dài đến ký tự null đầu tiên

Date & Time

Cú pháp cơ bản

time = Time.new
puts time.inspect

puts "Year:" + time.year.to_s
puts "Month:" + time.month.to_s
puts "Day:" + time.day.to_s
puts "Hour:" + time.hour.to_s
puts "Minute:" + time.min.to_s
puts "Second:" + time.sec.to_s

puts "Time format:" + time.strftime("%Y-%m-%d %H:%M:%S")

2025-08-08 11:18:33.294208038 +0700
Year:2025
Month:8
Day:8
Hour:11
Minute:18
Second:33
Time format:2025-08-08 11:18:33

Iterators

each Iterator

ary = [1,2,3,4,5]
ary.each do |i|
   puts i
end

Đây là cách duyệt mảng cơ bản

collect Iterator

collect duyệt qua từng phần tử của một mảng và trả về mảng mới chứa kết quả của khối lệnh được truyền vào

nums = [1, 2, 3, 4]
squares = nums.collect { |n| n * n }

p squares 
p nums    

File I/O

Cú pháp để thao tác với File của Ruby rất gần gũi

gets Statement

gets lấy input từ user từ STDIN

puts "Enter a value :"
val = gets
puts val

# Enter number:
# 69
# Number is 69

putc Statement

putc in kí tự đầu tiên gặp được

val = "Tra Bong"

putc val

# T

print Statement

print giống puts nhưng không xuống dòng

val1 = "Tra Bong"
val1 = "Cha Bong"

print val1
print val2

# Tra BongCha Bong

Create new File

Có thể sử dụng các cách sau

• Tạo file nhưng phải tự đóng

f = File.open("test.txt", "w")
  f.write("Hello World")
f.close

• Tạo file, tự động đóng

File.open("test.txt", "w") do |f|
  f.write("Hello World")
end

Read a File

• Đọc toàn bộ file

File.open("test.txt", "r") do |f|
  puts f.read
end

• Đọc theo từng dòng

File.open("test.txt", "r") do |f|
  f.each_line do |line|
    puts line
  end
end

• Đọc theo số lượng ký tự

File.open("test.txt", "r") do |f|
  puts f.read(4)
end

Rename a File

File.rename("file1.txt", "file2.txt")

Delete a File

File.delete("test2.txt")

Change File mode

file = File.new( "test.txt", "w" )
file.chmod( 0755 )

File Inquiries

• Kiểm tra file có tồn tại trước khi ở

File.open("file.rb") if File::exists?( "file.rb" )

• Kiểm tra nó thật sự là file hay không

File.file?( "text.txt" )

• Kiểm tra nó thật sự là directory hay không

# a directory
File::directory?( "/usr/local/bin" ) # => true

# a file
File::directory?( "file.rb" ) # => false

• Kiểm tra mode của file

File.readable?( "test.txt" )   # => true
File.writable?( "test.txt" )   # => true
File.executable?( "test.txt" ) # => false

• Kiểm tra kích thước file

File.size?( "text.txt" )

• Kiểm tra file type

File::ftype( "test.txt" )  

• Kiểm tra thời gian tạo, thay đổi, truy cập file

File::ctime( "test.txt" )
File::mtime( "text.txt" )
File::atime( "text.txt" )

Directories

• Di chuyển thư mục làm việc

Dir.chdir("/usr/bin")

# Get working directory
puts Dir.pwd

• Hiển thị tất cả thư mục và file tại được dẫn cụ thể

puts Dir.entries("/usr/bin")

# or

Dir.foreach("/home/waibui") do |entry|
   puts entry
end

• Tạo directory mới

Dir.mkdir("mynewdir")

# With mode
Dir.mkdir( "mynewdir", 755 )

• Xóa directory

Dir.delete("testdir")

• Temporary files là tệp chỉ tồn tại trong thời gian chương trình chạy, sau khi chương trình kết thúc hoặc không cần dùng nữa, tệp sẽ bị xóa.

require 'tmpdir'

tempfilename = File.join(Dir.tmpdir, "tingtong")
tempfile = File.new(tempfilename, "w")   # create file
tempfile.puts "This is a temporary file" # write content
tempfile.close                           # close file
File.delete(tempfilename)                # delete file

Exceptions

Exception là cơ chế xử lý lỗi giúp dừng luồng thực thi bình thường khi có sự cố, nhảy sang khối xử lý lỗi, và có thể tiếp tục chạy chương trình.

begin  
# -  
rescue OneTypeOfException  
# -  
rescue AnotherTypeOfException  
# -  
else  
# Other exceptions
ensure
# Always will be executed
end

retry Statement

Thử lại tại begin nếu có exception xảy ra

tries = 0

begin
  tries += 1
  puts "Attempt #{tries}"
  raise "Simulated error" if tries < 3
rescue
  retry if tries < 3
end

puts "Completed!"

raise Statement

Quăng ra một exception tự tạo

class MyCustomError < StandardError; end

raise MyCustomError, "This is my custom error"

ensure Statement

ensure luôn chạy, bất kể có lỗi hay không

begin
  puts "Enter a number:"
  num = Integer(gets)
  result = 10 / num
  puts "Result: #{result}"
rescue ZeroDivisionError
  puts "Cannot divide by zero!"
rescue ArgumentError
  puts "That’s not a valid number!"
else
  puts "No errors occurred."
ensure
  puts "This always runs (cleanup, close files, etc.)"
end

Catch and Throw

catch và throw không giống với begin/rescue dùng để xử lý ngoại lệ. Chúng được dùng để nhảy ra khỏi một đoạn code lồng nhau (non-local jump) mà không tạo ra exception.

catch(:xong) do
  puts "Bắt đầu"

  throw(:xong)  # Nhảy ra ngay lập tức

  puts "Dòng này sẽ không bao giờ chạy"
end

puts "Sau khối catch"

Object Oriented

Getter - Setter

class User
  def initialize(name, email)
    @name = name
    @email = email
  end

  def get_name
    @name
  end

  def get_email
    @email
  end

  def set_name(name)
    @name = name
  end

  def set_email(email)
    @email = email
  end
end

u1 = User.new("John", "j@j.com")

puts u1.get_name
puts u1.get_email

u1.set_name("Jane")
u1.set_email("jav@.com")

puts u1.get_name
puts u1.get_email

John
j@j.com
Jane
jav@.com

to_s Method

Một class được định nghĩa nên có to_s instace method trả về object ở dạng chuỗi

class User
  def initialize(name, email)
    @name = name
    @email = email
  end

  def to_s
    "Name: #{@name}, Email: #{@email}"
  end
end

u1 = User.new("John", "j@j.com")

puts u1.to_s

Access Control

Ruby cung cấp cho bạn ba cấp độ bảo vệ ở cấp độ phương thức thể hiện: public, private, hoặc protected.

class Box
   # constructor method
   def initialize(w,h)
      @width, @height = w, h
   end

   # instance method by default it is public
   def getArea
      getWidth() * getHeight
   end

   # define private accessor methods
   def getWidth
      @width
   end
   def getHeight
      @height
   end
   # make them private
   private :getWidth, :getHeight

   # instance method to print area
   def printArea
      @area = getWidth() * getHeight
      puts "Big box area is : #@area"
   end
   # make it protected
   protected :printArea
end

# create an object
box = Box.new(10, 20)

# call instance methods
a = box.getArea()
puts "Area of the box is : #{a}"

# try to call protected or methods
box.printArea()

Inheritance

Tương tự các ngôn ngữ lập trình khác, Ruby cũng có tính kế thừa, sử dụng kí tự <

class Box
   # constructor method
   def initialize(w,h)
      @width, @height = w, h
   end
   # instance method
   def getArea
      @width * @height
   end
end

# define a subclass
class BigBox < Box

   # add a new instance method
   def printArea
      @area = @width * @height
      puts "Big box area is : #@area"
   end
end

# create an object
box = BigBox.new(10, 20)

# print the area
box.printArea()